(سبەى):

نەورۆز یەکێکە لەو جەژنە مێژوییانەى سروشتێکى گەردونیی هەیە، زیاد لە نەتەوە و گەلێک ئاهەنگى بۆ دەگێڕن، سەرەتای نوێبونەوەیەکى گەردونیە و تازە بونەوەیەکە بەشێکى زۆر لە گۆى زەوى دەگرێتەوە، جەژنێکیشە زۆرترین ئەفسانەى سیاسیی و ئاینیی و نەتەوەیی لە دەورى خۆى کۆکردوەتەوە.

نەورۆز بە جەژنى نەتەوە ئاریەکان ناسراوە، بەشێوەیەکى تایبەت کورد و فارس گرنگى بەم رۆژە دەدەن چونکە سەرەتاى سەرى ساڵیانە، بەڵام لە تورکمانستان و قرغیزستان و ئازەربایجان و تاجیکستان و مەکدۆنیا و ناوچەى بەڵقان و کشمیر و باکورى رۆژئاواى چین و چەندین شوێن و رەچەڵک و گەلى جیاواز لە ئاسیا ئاهەنگ بە بۆنەى نەورۆزەوە دەگێردرێن.
لەچەند وڵاتێک لەو وڵاتانەى حکومەتەکان دان بە نەورۆزدا دەنێن ئەم رۆژە دەبێتە پشوى فەرمی وەک  ئێران و هەرێمى کوردستان و قیرغیزستان و ئازەربایجان.

لاى کورد و فارس گرنگیى زیاترە
 لەبەر گرنگیەکەى، لاى کورد دو ساڵە سەرەڕاى بونى کۆرۆنا، ئاهەنگەکانى نەورۆز لە باشورو باکورى کوردستان بەردەوامە، بەڵام بە توندکردنەوەى رێکارە خۆپارێزیەکان، لەباکورى کوردستان و لە شارى دیاربەکر ساڵانە ئاهەنگێکى گەورەى نەتەوەیی و کۆبونەوەی جەماوەریی رێکدەخرێت کە تیایدا نزیکەى یەک ملیۆن کەس لە جیهان و لە شارەکانى ترى باکور و لە تورکیا و هەرێمى کوردستانەوە روى تێ دەکەن و ئاگر دەکرێتەوە و وتارى سیاسى و نەتەوەیی پیشکەش دەکرێت، هەروەها لە ئیستانبوڵیش ئاهەنگ بەبۆنەى نەورۆزەوە رێک دەخرێت، لە چیاى قەندیلیش بەهەزاران کەس بۆ ئاهەنگى نەورۆز کۆدەبنەوەو ئاگرى نەورۆز هەڵدەکەن.

بەشێوەیەکى گشتى لە هەرێمى کوردستن ساڵانە سێ تا پێنج رۆژ پشوى فەرمیە بەبۆنەى نەورۆزەوە، بەڵام ئەم پشوە لە ئێران زیاترە و نزیکەى (13) رۆژە و بە سیانزەبەدەر ناسراوە و دیمەنەکانى نەورۆزو بەهار سەراپاى ئێران دەگرێتەوە و خێزانەکان خواردنى تایبەت ئامادە دەکەن و دەچنە سەیران و گەشت.
لە هەرێمى کوردستان یادکردنەوەى نەورۆز و ئاگرکردنەوە بوە بە نەریت و لە زۆرینەى شار و شارۆچکەکان ئاگر دەکرێتەوە و هاوڵاتیان بە جلوبەرگى کوردییەوە بەشداریى دەکەن، بەڵام ئاگرکردنەوەى شارى ئاکرێ لە دەڤەرى بادینان بەهۆى سروشتنى ناوچەکەوە بەیەکێک لە جوانترین ئاهەنگەکانى نەورۆز دادەنرێت.

جەژنى گەلانى رێگاى ئاورشیم
جەژنى نەورۆز بەتاکە جەژنێک دادەنرێت کە تیایدا چەندین گەل و نەتەوەی جیاواز ئاهەنگ و خۆشى دەگێڕن و جلوبەرگى تایبەتى میللى دەپۆشن، لاى هەندێک لەو گەلانە جەژنەکە مانایەکى نەتەوەیی سیاسى هەیە وەک کورد، بەڵام هەندێکى تر ئاهەنگ بۆ نەورۆز دەگێڕن وەک سەرەتاى بەهار و نوێبونەوەى سروشت و ژیانەوە.

هۆکارى کۆکردنەوەى گەل و نەتەوە جیاوازەکانى ئاسیا، لە دەورى نەورۆز جگە لەوەى پەیوەندى بە چەند روداو و ئەفسانەیەکى نەتەوەیی و سیاسیەوە هەیە لەم ناوچەیە لەهەمانکاتدا پەیوەندى بە نوێبونەوەى سروشتى ناوچەکەوە هەیە لەم وەرزەدا.
سەرچاوە مێژوییەکان باس لەوە دەکەن رێگاى ئاوریشم رۆڵێکى گەورەى هەبوە لە گواستنەوەى نەریتى ئاهەنگگێڕان بە بۆنەى نەورۆزەوە لەنێوان گەلانى ئەم ناوچەیەدا، رێگاى ئاورشیم ئەو رێگا بازرگانیەیە کە هەریەکە لە چین و ئەوروپا و رۆژئاواى ئاسیاى بەیەکەوە بەستوەتەوە.

رێگاى ئاورشیم رۆڵێکى گەورەى هەبوە لە ئاڵوگۆڕ پێکردنى دابونەریت و کلتورو بیروباوەڕ و سروتە ئاینیەکان لەنێوان گەلانى ئەم ناوچەیەدا، جەژنى نەورۆزیش یەکێکە لەو دابو نەریتانەى بەم هۆیەوە لە نێوان ئەم گەلانەدا بڵاوبوەتەوە.
بەپێى یونسکۆ نزیکەى (300) ملیۆن کەس لەسەر تاسەرى جیهاندا بەبۆنەى نەورۆزەوە ئاهەنگ دەگێڕن و ساڵى (2009) یونسکۆ ئەم جەژنەى خستە لیستى  کلتورە فەرهەنگییە مەعنەویەکانى مرۆڤایەتیى.

دژایەتیى نەورۆز      
لەڕابردوداو بەتایبەت لە کۆتاییەکانى سەدەى (20)، نەورۆز بەم شێوەیەى ئێستا بەفەرمى لە زۆربەى وڵاتان ئاهەنگى بۆ نەدەگێڕدارا، بەڵکو بەهۆى رێگرى سیاسیى و ئاینیى لە زۆر وڵات ئاهەنگگێڕان بۆ نەورۆز قەدەغەبو، بۆنمونە لە تورکیا و سوریا ئاهەنگگێڕان بۆ نەورۆز بەهەمو شێوەیەک قەدەغەبو چونکە وەک جەژنى نەتەوەیی کورد تەماشا دەکرا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا کوردەکان لەم دو وڵاتە وەک شێوەیەکى خەبات و خۆسەلماندن روبەڕوى رێکارەکان دەبونەوە و ئاهەنگى نەورۆزیان دەگێڕا.

بەڵام لە قرغیزستان و کۆمارەکانى دیکەى یەکێتى سۆڤێت ئاهەنگگێڕان بەبۆنەى نەورۆزەوە بەهۆکارى ئاینى قەدەغەبو، چونکە وەک ئاهەنگێکى ئاینى زەردەشتى تەماشا دەکرا و لە یەکێتى سۆڤێتیش هەمو بۆنەیەکى ئاینى قەدەغەبو.

نەورۆز لە ئیسلامدا
خەلیفەکانى عەباسی سەرەڕاى ئەوەى ئیسلام بون هیچ کێشەیەکیان لەگەڵ ئاهەنگگێڕان بە نەورۆز نەبو، هەندێ لە مێژونوسان واى لێکدەدەنەوە گرنگیدانى خەلیفەکان بە نەورۆز بۆ ئەوەبوە دۆستایەتى و لایەنگرى گەلانى ناعەرەب بۆ خەلافەت مسۆگەر بکەن.
هەروەها لە کۆسۆڤۆ سۆفیە موسوڵمانەکان بەبۆنەى نەوۆرزەوە ئاهەنگ و سروتى تایبەت لەناو مزگەوتەکاندا رێکدەخەن.

لاى شیعەکانیش نەورۆز رێزلێگیراوە، وتەیەکى ئیمام جەعفەرى سادق کە یەکێکە لە دوانزە ئیمامانى شیعە لەبارەى نەورۆزەوە هاتوە "نەورۆز ئەو رۆژەیە کە تیایدا خودا پەیمانى لە نەوەى ئادەم وەرگرت کە بیپەرستن و هیچ هاوەڵێکى بۆ بڕیار نەدەن، ئەو رۆژەیە کە کەشتیەکەى پەیامبەر نوح لەسەر شاخى جودى گیرسایەوە، ئەو رۆژەشە کە پەیامبەر ئیبراهیم بتەکانى شکاند، ئەورۆژەشە کە پەیامبەر موسا و گەلەکەى لە روبارى نیل پەڕینەوە و لە دەستى فیرعەون رزگاریان بو، ئەورۆژەشە کە پەیامبەرى ئیسلام محمد تیایدا نیگاى بۆهات" ( نەورۆز و رەنگە ئیسلامیەکەى، شکور زادە ئیبراهیم)

بەم وتەیەى ئیمام جەعفەر نەورۆز دەبێتە سیمبولێکى کۆکەرەوە بۆ مرۆڤایەتیی و ئاینە ئاسمانیە جیاوازەکان بە درێژایی مێژو.

نەورۆز جگە لەوەى سەرەتاى وەرزى بوژانەوە و هاوسەنگ بونى کەشوهەوایە، لەهەمانکاتدا دەکرێت وەک رۆژى پێکەوە ژیانى گەلان و نەتەوە جیاوازەکان دەستنیشان بکرێت و ئەم رۆژە بکرێتە سیمبولى ئاشتى و داننانى گەلان بە بون و سەربەخۆیی یەکتر لە ناوچەکەدا.