(سبەى):
(30) ساڵ بەسەر گرنگترین روداو لە مێژوى نوێى گەلەکەماندا تێپەڕ دەبێت، ئەو روداوەى تێیدا ژن و پیاو، گەنج و پیر، هێزى پێشمەرگە و تێکڕاى جەماوەرى خەڵکى کوردستان بە جیاوازى ئایدۆلۆژیا و ئینتیما و بۆچونى سیاسى، بە روى دەسەڵاتدارانى رژێمى بەعسى ستەمکارو داگیر کەر، راپەڕین.

ئەو راپەڕینە جەماوەرییە لە رانیەى دەروازەى راپەڕینەوە دەستیپێکرد و یەک یەک هەمو شارو شارۆچکەکانى گرتەوەو دام و دەزگاکانى بەعسى راماڵى و ئیدارە و حوکمى شارەکان خستە ژێر دەستى پێشمەرگەو جەماوەرى راپەڕیو.

یەکەم دەرفەتى راپەڕین
راپەڕین وەک چەخماخەیەکى شۆڕش، دوا چەخماخەى شۆڕشێکى حەفتا ساڵە بو کە لەدوا چرکە و دوا دەرفەتدا توانى گڕ لە داگیرکاریی و ستمکاریی بەعس وەربدات.

کورد و سەرکردایەتیە سیاسیەکەى لەکۆتایی شەڕى (ئێران – عێراق) و کیمیابارانکردنى هەڵەبجە و هەڵمەتى ئەنفالە بەدناوەکان، بەڕادەیەکى زۆر لە گۆڕانکاریی و کەوتن و وەدرنانى بەعس لە کوردستان، بێ هیوا بوبون.

هەلو مەرجى دواى راوەستانى شەڕى (ئێران – عێراق) لە بەرژەوەندیی شۆڕش نەبو، بەڵام سەرکردایەتى ئەو کاتەى شۆڕش لە شاخ و ئەو پێشمەرگانەى لەگەڵیان بون بەدواى هەلێکى گونجاودا دەگەڕان بۆ وەشاندنى دواهەمین لێدانى یەکلاکەرەوە لە دژى بەعسى داگیرکەر.

لەپڕ لەناو ئەم بێهیواییەدا دەرەفەتێک دروستبو، ئەوەبو سەدام حسێن سەرۆکى ئەوکاتى عێراق پەلامارى کوەیتى داو داگیرى کرد و لەبەرامبەریشدا کۆمەڵگاى نێودەوڵەتیى هاتنە سەرهێڵ و داوایان لەسەدام کرد سوپاکەى لە کوەیت بکشێنێتەوە، سەرکردایەتى کورد و لەپێشیانەوە نەوشیروان مستەفا، لەم روبەڕوبونەوەیەى نێوان رژێمى عێراق و کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى بەسەرکردایەتى ئەمەریکا تروسکاییەکى ئومێدى بۆ گۆڕانکارى بەدى کرد.
بەپێى بەڵگەنامەکان لەگەڵ داگیرکردنى کوەیت لەلایەن سوپاى عێراق و هەڕەشەى کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى بەکشانەوە یان لێدانى گفتوگۆ لەناو شۆڕشدا دروستدەبێت چۆن ئەم هەلە بقۆزنەوە، گریمانەى ئەو کاتە بەسەر دو ئەگەردا دابەشبوە.

یەکەم: ئەگەر سەدام سوپاکەى بەسەلامەتیی لە کوەیت بکشێنێتەوە ئەوا هیچ دەرفەتێک دروستنابێت بۆ راپەڕین لە کوردستان، چونکە رژێم دەستکراوە دەبێت لە سەرکوتکردنى هەر جوڵەیەکدا و دورنیە ئەزمونى ئەنفالەکان دوبارە ببێتەوە.
دوەم: ئەگەر سوپاى عێراق لە کوەیت نەکشێتەوە و لێى بدرێت و لاواز بکرێ و تێکبشکێنرێت، ئەوا ئەمە دەرفەتێکى گەورە بە کورد دەدات، تا لە شارەکانى کوردستان راپەڕین بکات و راپەڕینەکەش سەرکەوتو بێت، چونکە ئەو کاتە سەدام سوپایەکى وا بەهێزى  بەدەستەوە نیە بۆ سەرکوتکردن، ئەمە جگە لەوەى دەکرێ سود لەو ناکۆکیەى سەددام لەگەڵ کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى ببینرێ.

ئەوە بو گریمانەى دوەم رویداو سوپاى عێراق لە کوەیت بەخراپى تێکشکێنرا، رێک لەم دەرفەتەدا راپەڕین لە باشورو باکورى عێراق ئەنجامدرا و بەپێى بەڵگەنامەکان؛ نەوشیروان مستەفا ئەمین ئەندازیارى رێکخستنى ئەو راپەڕینە، لەهەمانساتدا هانى شیعەکانى باشوریش دەدات راپەرین بکەن، راپەڕینى خەڵک لە باشور و باکورى عێراق واى لە رژێمى سەدامکرد فریاى سەرکوتکردنى راپەڕینى کوردستان نەکەوێت و بەپەلە بنکەو بارەگاى بپێچێتەوەو بەرەو ناوەڕاست و باشور هەڵبێت و راپەڕینەکەى ئەوێ سەرکوت بکات.  

لە نوسنێکى بەڵگەنامەیى مێژوییدا کە لە (سبەى) بڵاوکراوەتەوە، خالید رەزا و سەرکەوتى جیهاز، کە ئەوکات عەدەد جیهازى پێشمەرگەى یەکێتى نیشتیمانى کوردستان بون دەنوسن: "یەکەمین رۆژی داگیرکردنی کوەیت، کاتێک کە چوینەلای کاک نەوشیروان مستەفا، ئەو نەخشە سەربازییانەی لەکاتی هێرشەکانی ئەنفالدا گیرابون، لە ژورەکەی خۆی- دا رایخستبون خەریکی سەیرکردن و لێوردبونەوەی بو، بەپێی ئاگاداری ئێمە لەمڕۆژەوە پلانی راپەرین هەمو مێشک و بیرکردنەوەی کاک نەوشیروان مستەفای داگیرکرد بو".

ئەوە بو دواتر نەوشیروان مستەفا وەک فەرماندەى گشتى هێزى پێشمەرگە و یەکێک لە هەرە لەپێشى بیرمەندانى شۆڕش، ئەرکى رێکخستن و پلانى راپەرین دەگرێتە ئەستۆو پەیوەندیی بە هەمو چین و پارت و بەشە جیاجیاو جیاوازەکانى کۆمەڵگاى کوردستانەوە دەکات کە پەیوەندیی بکەن بەریزى گەلەوەو بێنە ناو نەخشەى راپەرینەکەوە.

لێرەوە لە رۆژى (5/3/1991) یەکەم چەخماخەى راپەڕین لە شارى ڕانیە و شاخى کێوڕەشەوە بریسکەى دا و سەرجەم بەڵگەکان لە نوسین و دۆکیۆمێنتەکانەوە تا بەشداربوانى سەرەکى راپەڕین گەواهى ئەوە دەدەن نەوشیروان مستەفا نەک پلانداڕێژەرى راپەڕین بوە، بەڵکو سەرکردایەتیشى کردوە.

دامەزراندنى ئیدارەى خۆبەڕێوەبەریی هەرێمى کوردستان
لە دواى راپەرین و بەپێى نەخشەى ئامادەکراو، بیرلەوە کرایەوە چۆن ئیدارەى سەربەخۆى حوکمڕانیى لە هەرێمى کوردستان سەرپێ بخرێت، ئەندازیارى راپەرین نەوشیروان مستەفا ئەمین هەر لەسەرەتاى پلانى سەرپێخستنى راپەڕینەوە بیرى لەوەش کردبوەوە چۆن دام و دەزگاکان و کۆمەڵگە نەکەوێتە حاڵەتى فەوزاو دام و دەزگاکانى بەڕێوبردن سەرپێبخرێنەوە.

خالید رەزا و سەرکەوتى جیهاز، لە نوسینە بەڵگەنامە مێژوییەکەیاندا دەڵێن: "کاک نەوشیروان بەهاوکاری و راوێژ لەگەڵ هاوڕێکانی لە مەکتەبی سیاسی و سەرکردایەتی و بەشێک لە شارەزایانی سەربازی نەخشەی راپەرینی نوسی و ئامادەکرد. بەرنامەی راپەڕین بەتەنها پلانی هەڵکوتانەسەر شارو شارۆچکەکان نەبو، بەڵکو ئەوەی کە تێکڕای بەرنامەکەی خوێندبێتەوە یان بینیبێتی، راستەوخۆ ئەوەی بۆ دەرئەکەوێ کە ئەو عەقڵەی لەپشت داڕشتنی ئەو بەرنامەوەیە تێدەگات کە بیری لە هەمو کایەکان کردوەتەوە، لایەنی سەربازی، لایەنی ئامۆژگاری و لایەنی حکومڕانی و راگرتنی ئاسایش و پاراستنی سەرو ماڵی هاوڵاتیان و حوکمداری".

قوربانیدانى خەڵکى کوردستان
پشتیوانیی کۆمەڵگەى نێودەوڵەتیی بۆ هەرێمى کوردستان رۆڵێکى گەورەى هەبو لە دامەزراندن و بەردەوامیی دام و دەزگا ئیدارییە خۆماڵیەکانى لە هەرێمى کوردستان، بەڵام لەپاڵ ئەوەدا خۆڕاگریی خەڵکى کوردستان و قبوڵکردنى دۆخى سەختى ئابورى لە ساڵانى دواى راپەڕین و چەشتنى ناسۆریەکانى شەڕى ناوخۆ و دوئیدارەیی پایەکى بنەڕەتیی لەسەر پێ راوەسانى ئەم حکومەتە نوێیە بو، خەڵکى کوردستان نەک تەنها بە خوێنى رۆڵەکانى قوربانى بۆ سەرکەوتنى راپەڕیندا، بەڵکو لەدواى ئەوەش بە قبوڵکردنى برسێتیی و سک هەڵگوشین و موچەیەکى کەم هەناسەى بەبەر ئەم حکومەتە خۆماڵیەدا کرد.

فەرمانبەرانى کوردستان تەنها ئەمڕۆ نیە، کە بەدەست بێ موچەییەوە گیرۆدەن، بەڵکو لەنەوەدەکاندا بەهەزاران مامۆستا بەبێ موچە یان بە موچەیەکى زۆرکەمى پچڕ پچڕ نەیانهیشت خوێندن و پەروەردە لەم هەرێمە رابوەستێت، بۆیە ئێستاش کاتى ئەوەیە دەسەڵاتدارانى هەرێم قەرزى سەرشانیان بەرامبەر خەڵکى کوردستان بدەنەوە و دام و دەزگاکان بۆ خزمەتى ئەو خەڵکە بخەنەکار، عەدالەت لە دادگاکاندا و خزمەتگوزاریی لە فەرمانگەکاندا بکرێتە دروشمى خزمەتکردنى خەڵکى کوردستان.

دەستپێکى بێ هیوایی
هیوا چەند پرشنگداربێت ئەگەر لە دەستێکى ئەمیندا نەبێت وەک چرایەک دەکەوێت و دەشکێت، ئەمە چیرۆکى راپەڕینە بە دەستى بەرپرسان و حوکمڕانانى دواى راپەڕینەوە، لە دواى ئەو هیوا گەورەیەى راپەرین دروستیکرد، بەرپرسانى کورد نە یانتوانى چراى ئەو هیوایە بە پرشنگداریی رابگرن، بەڵکو بە هۆى گەندەڵیی و نایەکسانیی و حیزبایەتى و کڕینى وەلائەوە، بێ هیواییەکى گەورە باڵى بەسەر کۆمەڵگاى کوردیدا کێشا، سەرەتا شەڕى ناوخۆ و پاشان گەندەڵیى و بەشکردنى سامانى وڵات و نەبونى پلانێکى تۆکمە بۆ دروستکردنى ژێرخانێکى ئابوریى و سیاسیی پتەو لەدواى (30) ساڵ لە حوکمڕانیی خۆماڵیی.

نەوشیروان مستەفا کە دواى راپەڕینى (91) جارێکى تر بوەوە بە ئەندازیاریی راپەرینێکى دیکەى مەدەنى و ئاشتیانە بۆ چاکسازیی و گەڕاندنەوەى راپەڕین بۆ سەر رێگا راستەکەى خۆى بە دروستکردنى بزوتنەوەى گۆڕان لە (2009)دا بە دیدگایەکى تایبەتەوە تەماشاى راپەڕین دەکات و تەنها بە رابردوەوە نایبەستێتەوە، ئەو لە چاوپێکەوتنێکى تایبەت بە تێڕوانینى بۆ راپەڕین و دەستکەوتەکانى لە ئێستاو داهاتودا دەڵێت: "ئێمە ساڵی (1991) راپەڕینمان کرد، گەنجێک کە لەدایکبوی (1991)ـە ئێستا مافی دەنگدانی ھەیەو پێویستی بەوە نیە ئێمە راپەڕینی پێ بفرۆشینەوە، ئەو گەنجە ئێستا پێویستی بە ژیانێکی خۆش، سەفەر، ژیانێکی شەرافەتمەندانەیەو ناکرێ ئێمە تەنھا باسی مێژوی بۆ بکەین، دەبێت ھەوڵی باشکردنی ژیانی بدەین".

ئەنجامدانى راپەرین لەو دەرفەتەدا وەک زەماوەندێکى نەتەوەیی وابو، هەمولایەک چەکى تۆڵەیان کردەشان و تۆڵەى ئەنفال و کیمیاباران و هەمو تاوانەکانى بەعسیان لەو رژێمە کردەوەو سەرەتاى کۆتایی ئەو رژێمە داگیرکەرو سەرکوتکارەیان بە خوێن نوسیەوە، بەڵام لە دواى سێ دەیە دەبێت ئەو پرسیارە لەخۆمان بکەینەوە ئایا دەتوانین جارێکى تر وەک میللەتێکى خاوەن ماف ئامانجەکانى راپەڕین و چاوەڕوانیەکانى خەڵکى کوردستان و ئاوات و خەونى نەوەى داهاتو بە بونیاد نانى حکومڕانیەکى رەشید و کۆمەڵگایەکى پێشکەوتو بهێنینە بون؟

ئەمە ئەو پرسیارەیە کە دەبێت دەسەڵاتدارانى کورد بە ئەوپەڕى بەرپرسیارێتیەوە وەڵامى بدەنەوە.